Akciğer Atardamarının Pıhtılaşıp Tıkanması , Akciğer Ambolisi
| |
Akciğer ambolisi, akciğer atardamarının ya da dallarından birinin bir pıhtıyla tam olarak ya da bir ölçüde tıkanmasıdır. Pıhtının kökeni çoğunlukla bacak toplardamarıdır.Pıhtı( toplardamar yoluyla sağ kalbe çıkar ve akciğer atardamarı düzeyinde takılır.
Akciğer ambolisi çok yaygındır ve toplumdaki ölümlerin önemli bir bölümünü oluşturur.
Bir pıhtının oluşmasını çoğunlukla, birlikte bulunan değişik etmenler kolaylaştırır:
— pıhtılaşma bozuklukları (trombosit sayısında artma, kanın pıhtılaşma eğiliminin artması);
— toplardamar çeperi bozuklukları, varis, bir toplardamarın bir ur tarafından sıkıştırılması;
— uzun süre yatmanın ya da kalp yetmezliğinin kolaylaştırdığı dolaşım yavaşlaması.
Kalp hastası olmayan kişide ambolinin kökeni çoğunlukla bacak toplardamarlarından biridir (hastaların 2/3′den çoğunda, baldır toplardamarları ya da bacak arka toplardamarları); bazen hasta bir toplardamar, sözgelimi leğen ya da karın toplardamarları olabilir.Kalp hastalarında da amboliler çoğunlukla bacak toplardamarları kökenlidirler; kulakçık ya da karıncık kökenli olmalarına ender raslanır.
İlk sonucun akciğer atardamar basıncındaki yükselme olduğunu ortaya koymuştur. Ansızın ortaya çıkan bu yüksek basınç, değişik derecededir ve başlıca iki etmenin sonucudur. Birincisi, sırf mekanik kökenlidir: Atardamar yatağının yüzde 60′dan çoğunun pıhtılarla tıkanması, yüksek basıncı ortaya çıkarır. İkinci etmen sinirseldir: Pıhtının atardamar çeperini tahriş etmesi, atardamarın refleks olarak büzülmesine yolaçar.Akciğer atardamarı yüksek basıncı, sağ karıncıkta basınç yükselmesine ve karıncık boşluğunun genişlemesine yolaçar. Bu durumda sağ karıncık zorlanır ve yetmezlik ortaya çıkabilir. Yetmezlik de, çevresel toplardamarların basıncının yükselmesine yolaçar.Akciğer atardamarı yüksek basıncı ve sağ kalp yetmezliği, kalp atım hacminin düşmesine (genel dolaşımda düşük basınçla birlikte) ve kalp atardamarlarından geçen kan miktarının azalmasına yolaçar.Akciğer ambolisinin en büyük nedeni toplardamar iltihabıdır.
Toplardamar iltihabı bacak toplardamarlarından birinde, dolaşımı güçleştiren bir pıhtının oluşmasıdır. Pıhtı her an parçalanarak dolaşıma karışabilir ve böylece akciğer ambolisine yolaçabilir. Amboliye yolaçan toplardamar iltihapları üç gruba ayrılır: Ameliyat sonrası, doğumla ilgili ve hastalığa bağlı toplardamar iltihapları.Prof. Hines’a göre, karşılaşılan toplardamar iltihaplarının yüzde 50’si ameliyatlardan sonraki 8.-14. günler arasında ortaya çıkmaktadır. Bu toplardamar iltihaplarına çok değişik ameliyatlar sonrasında raslamr: Organların çıkarılması (prostat, apandisit, v.b.); özellikle bacak kırıklarından sonra ortopedik cerrahi (alçı bölgesi toplardamarı iltihapları). Ancak, önemi ne olursa olsun bütün ameliyatlardan sonra, ilk haftalar süresince amboli tehlikesi olduğunu unutmamak gerekir.
